HAVZALARIN SU EYLEM PLANI ONAYLANDI

Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Havza Yönetimi Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan Batı Akdeniz, Büyük Menderes ile Kuzey Ege Havzası su tahsis planları ve eylem planlarının onaylanmasına ilişkin Cumhurbaşkanı kararı, Resmi Gazete’de yayımlandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzasıyla yayımlanan onaylanma kararlarının eklerinde üç havzanın tanımından su potansiyellerine kadar geniş bilgilere yer verildi.

Havzalara ilişkin çalışmada, su kaynaklarına olan ihtiyaç ve talebin giderek arttığı, mevcut su kaynaklarının ekonomik, çevresel ve sosyal fayda için en verimli şekilde kullanımını gerekli kıldığı belirtilerek, bu nedenle insanlar ve diğer canlılar için hayati önem taşıyan suyu ve hidrolojik döngüyü sürdürülebilir su yönetimi ile korumanın bir zorunluluk haline geldiği vurgulandı. Su kaynaklarının havza ve sektörel alt havza ölçeğinde paylaşımının sağlanması, gelecekte her sektörün ihtiyacı olan suyun sosyo-ekonomik koşullar ve ihtiyaçlar göz önüne alınarak adil bir şekilde karşılanması maksadıyla 2021 yılında başlanan “Su Tahsis Planı” hazırlanması projesinin 2023 yılında tamamlandığı kaydedildi.

Denizli’nin dahil olduğu Büyük Menderes ile Batı Akdeniz havzalarına ilişkin su tahsis planları ve eylem planlarının yer aldığı çalışmada, proje kapsamında yürütülen faaliyetlerle havzaların mevcut yer üstü ve yeraltı su kaynakları ile sektörel su kullanımları belirlendi. Havzaların tanımı ile kapsadığı alandaki yerleşim yerlerine yer verilen çalışmada, Büyük Menderes Havzası'nda yer alan illerin alansal dağılımına bakıldığında Denizli, yüzde 32,2 ile ilk sırada yer alırken, Aydın yüzde 29,3 ile ikinci sırada bulunuyor. Denizli, Batı Akdeniz Havzası'nda yer alan illerin alansal dağılımına bakıldığında Muğla ve Antalya’dan sonra üçüncü il konumunda.

Havzaların nüfus yoğunluğunun ele alındığı çalışmada, 2053 yılına kadar ilçe bazlı kırsal ve kentsel nüfus projeksiyonları tahmin edilerek, mevcut ve gelecek dönem toplam nüfusları çıkarıldı. Havzaların normal ve kuraklık şartlarına göre yer üstü ve yeraltı toplam su potansiyellerinin belirtildiği proje kapsamında her alt havza ve her projeksiyon yılı için hafif kurak, orta kurak, şiddetli kuraklık ve çok şiddetli kuraklık şartı için kullanılabilir su potansiyeli değerleri hesaplandı.

Muğla, Antalya, Denizli, Burdur ve Aydın illerini kapsayan Batı Akdeniz Havzası Su Tahsis Planı ve Eylem Planında havzanın toplam su kapasitesi normal durumda yıllık 7 bin 391 hektometreküp olarak açıklanırken, Büyük Menderes Havzası Su Tahsis Planı ve Eylem Planı ise Ege ve İç Anadolu bölgelerinde 10 ilin belirli bölümlerini kapsıyor ve havzanın toplam su kapasitesi normal durumda yıllık 3 bin 540 hektometreküp olarak kaydedildi.

Çalışmada, havzaların 2025-2029 yılları arası için oluşturulan eylem planlarına yer verildi. Buna göre, yıllık su potansiyeli su yılı başlangıcında tahmin edilecek, havzalar arası ve havza içi su transferleri belirlenecek ve planda belirlenen normal, hafif, orta, şiddetli ve çok şiddetli kuraklık dönemlerine göre sektörlere su tahsisi yapılacak.

Büyük Menderes Havzası'nda içme kullanma suyu ihtiyacı mevcut durumda 235,95 hm³/yıl olarak tespit edilirken, havzada içme kullanma suyu ihtiyacı 2025 yılı için 238 hm³/yıl, 2053 yılı için ise 357 hm³/yıl olarak hesaplandı. Havzada bulunan 8 il (Aydın, Denizli, Uşak, Afyonkarahisar, Muğla, İzmir, Kütahya ve Manisa) ve 47 ilçenin son 7 yıllık bitki grupları incelenerek, bu bitkilerin bitki su tüketimleri ile yeterli ve kısıtlı su uygulamaları koşullarında sulama zamanı planları oluşturuldu.

Büyük Menderes Havzası'nda sektörel su taleplerinin karşılanma oranları her projeksiyon yılı ve her kuraklık durumunda farklılık gösteriyor. Normal dönemlerde havzanın tüm su ihtiyaçları %95-%96 oranlarında, en kötü senaryo olan çok şiddetli kurak dönemlerde ise %81-%83 oranlarında karşılanıyor. Tüm alt havzalarda normal durumda içme ve kullanma suyu sektörü ihtiyacı 2041 yılına kadar %100 oranında, 2041 yılında ise %98 oranında karşılanıyor. Çok şiddetli kurak dönemlerde ise karşılanma oranları %73-%60 seviyelerine düşmesi bekleniyor.

Havzada normal durumda su potansiyelinin projeksiyon yıllarına bağlı olarak %35-45'i tarım sektörüne tahsis ediliyor. Alt havzalarda kurak dönemlerde tarım sektörü su talebinin karşılanma oranlarının düştüğü tespit edildi. Büyük Menderes Havzası'nda sanayi, hayvancılık ve madencilik sektörlerinin tümünde, içme suyu sektörünün ise %75'inde su ihtiyaçları yer altı su kaynaklarından karşılanmak olup, bu nedenle havzada yer altı su bütçesinde baskı olduğu tespit edildiği bilgisine yer verildi. Sanayi ve madencilik sektörlerinin su ihtiyaçları diğer sektörlere göre daha az olmasına rağmen öncelikli içme suyu sektörlerinin talepleri karşılandığından bu sektörlerin ihtiyaçları %100 karşılanamamakta. Özellikle Çine ve Çürüksu Alt Havzaları'nda YAS bütçe baskısı yüksek olduğundan sanayi ve madencilik sektörlerinin su talebi karşılama oranları düşük olup bu sektörler havzadaki karşılama oranlarını da düşürmektedir.

2020 yılında normal şartlarda yer üstü su potansiyeli 3.047 hm3 iken 2041 yılında çok şiddetli kuraklık şartında 1.095 hm3'e düşecek. Buna karşılık 2020 yılında normal şartlarda havzada tüm sektörlerin ürettiği toplam ekonomik gelir 57 milyar TL iken plan kapsamında yapılan çalışmalara göre 2041 yılında çok şiddetli kuraklık şartında yaklaşık 123 milyar TL'ye ulaşacağı öngörülüyor. Havzada su potansiyelinin ortalama olarak %42'sini kullanan tarım sektörünün oluşturduğu ekonomik değer sanayi, enerji gibi daha az su tüketen sektörlerden elde edilen gelirin altında kalıyor. Ancak havzada tarımsal faaliyetler büyük oranda, sanayi sektörüne hammadde niteliği taşıyan ürünlerin yetiştirilmesine dayanıyor. Havzada tarım ve sanayi sektörünün birlikte işleyişi havzanın sektörel ve ekonomik yapısına yön veriyor.