KİRA VE MAAŞ ÖDEMELERİNDE KAYIT DIŞILIK ARTIYOR!
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) bankalar arası ödeme sistemlerinden elde ettiği verilere göre, enflasyonun da etkisiyle kira ve maaş ödemelerinde ciddi artışlar gözlenirken, ödemelerin kayıt dışına kayma ihtimali de sorgulanıyor.
Güncellenme : 30 Ekim 2024 09:26 /
Yayınlanma: 30 Ekim 2024 09:26
Merkez Bankası'nın EFT ve FAST ödeme verilerinde, özellikle kira ve maaşlarda görülen artış oranları enflasyonist baskıları işaret ederken, kayıt dışı işlemlerde bir artış olup olmadığı tartışılıyor.
KİRA ÖDEMELERİNDE BÜYÜK ARTIŞ
TCMB verilerine göre, 2020’den bu yana aylık kira ödemelerinde hem EFT hem FAST verileri incelendiğinde konut ve işyerlerinden ziyade "diğer kiralar" adı altında yapılan işlemlerde büyük bir artış yaşanıyor. Son dört yılda konut kiralarında işlem sayısı yüzde 1.325 artarken, işyeri kiralarında bu oran yüzde 872 olarak kaydedildi. Diğer kiralarda ise işlem sayısı yüzde 1.605 oranında artarak en büyük yükselişi gösterdi.
İşlem başına tutarlarda da konut kiralarında yüzde 587, işyeri kiralarında yüzde 315,5, diğer kiralarda ise yüzde 59 oranında artış gözlemlendi. TÜİK’in TÜFE verilerindeki gerçek kira değişimi ise aynı dönemde yüzde 575 seviyesinde bulunuyor.
MAAŞ ÖDEMELERİNDE DİKKAT ÇEKİCİ DÜŞÜŞ
2020 yılında başlayan pandeminin ardından artan dijital ödeme yöntemlerine rağmen maaş ödemeleri işlem başına miktar bazında gerileme gösterdi. 2021’de başlayan FAST sistemi ile işlem adeti maaş ödemelerinde yüzde 42 artış gösterdi ancak maaş tutarları asgari ücret seviyelerinin altında kaldı. Ortalama çalışan ödemesi 2019’da 2.579 TL iken, 2020 itibarıyla bu miktar asgari ücretin altına düştü ve 2024 itibarıyla halen asgari ücreti geçemedi. 2020 yılından bu yana işlem başına ortalama maaş ödemeleri yüzde 788, 2021’den itibaren ise yüzde 549 oranında artış gösterdi.
YATIRIMLARDA GERİLEME
Pandemi döneminde artan ticari ve bireysel yatırımlar, enflasyonist baskılarla birlikte alım gücünün düşmesi nedeniyle 2020-2024 yılları arasında yüzde 41 azaldı. 2021’den itibaren ise yüzde 175 artış yaşansa da yatırımlar halen 2020 seviyelerini yakalayabilmiş değil.
KAMU ÖDEMELERİNDEKİ ARTIŞ
Merkez Bankası verilerine göre, 2013 yılından bu yana kamu ödemelerinde işlem adetleri yüzde 66 artarken, işlem tutarında yüzde 3.833 oranında büyük bir artış yaşandı. İşlem başına tutar 2020’den bu yana yüzde 551 artışla dikkat çekiyor. Bu artışın bir kısmı yüksek enflasyon dönemine denk gelirken, özellikle kamu harcamalarında işlem başına düşen miktarların artması kayıt dışılık tartışmalarını da beraberinde getiriyor.
KREDİ KARTI ÖDEMELERİ KABARIYOR
Kredi kartı ödemeleri de enflasyonist artışlardan nasibini aldı. 2013 yılından bu yana ekstre başına ödeme tutarı ortalama 1.308 TL’den 14.667 TL’ye yükselirken, adet bazında işlemler yüzde 133 oranında arttı. 2024 henüz tamamlanmamışken, toplam kredi kartı ödemeleri 2022 ve 2023 yıllarındaki miktarlara yaklaşmış durumda.