CUMHURİYETTEN GÜNÜMÜZE 7 TARIM SAYIMI-2

Türkiye’de bugüne kadar yapılan 7 tarım sayımını konu alan yazımıza 1970 yılında yapılan sayım ile devam ediyoruz.

1970 yılında yapılan genel tarım sayımında da küçük tarımsal işletmelerde örnekleme, büyük işletmelerde tam sayım ve alan örneklemesi yöntemi uygulanmış, alan örneklemesi için topoğrafik haritalar kullanılmıştır. Sayımda, TÜİK’in yanı sıra, başta Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı taşra teşkilatı olmak üzere, ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşları ile üniversiteler aktif olarak yer alırken, ABD Uluslararası Kalkınma Teşkilatı (AID) Teknik Yardım Programı kapsamında Türkiye’de görevlendirilen uzmanlar ile Birleşmiş Milletler İstatistik Müşavirliğinden de destek alınmıştır.

Sayımda birbirinden bağımsız olarak iki yöntem uygulanmıştır. Bunlardan ilki “Alan Örneklemesi” yöntemidir. Bu yöntem Türkiye’de tarım sayımlarında ilk defa kullanılan yöntem niteliğinde olup, daha önceki sayımların beyan esasına dayanması ve bu çalışmalarda derlenen veriler ile gerçek veriler arasında önemli farklılıkların ortaya çıkması nedeniyle tercih edilmiştir.

Sayımda kullanılan ikinci yöntem ise “Hane Halkı Mülakat Anketi”dir. Söz konusu anket çalışması nüfusu 5 binden az olan yerler ve nüfusu 5 binden fazla olan yerler olarak iki aşamada yapılmıştır.

1970 sayımında genel tarımsal yapıya ilişkin bilgiler ile çiftçilerin demografik yapısı ile ilgili bilgilerin yanı sıra, milli gelir hesaplarında kullanılan tarımsal üretim serilerinin oluşturulmasına yönelik de çalışmalar yapılmıştır. Bütün bu çalışmalar ve elde edilen veriler değerlendirilerek 1972 yılında “1970 Cari İstatistikler ve Tarım Sayımı Sonuçları” yayını ile kamuoyuna açıklanmıştır.

Katılımcı anlayışla yapılan 1980 Genel Tarım Sayımı

Diğer sayımlardan farklı olarak 1980 genel tarım sayımı daha katılımcı bir anlayış ile yapılmıştır. 1980 Genel Tarım Sayımının çalışmaları, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile üniversitelerin katılımlarıyla ve 20.06.1978 tarih ve 10 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile “Tarım Sayımı Komitesi” kurulmuştur. Komite, düzenli olarak toplanarak zaman çizelgesini de içeren “1980 Genel Tarım Sayımı Programı” hazırlanır. Yine bu kapsamda Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü(FAO) ile yakın işbirliğine gidilmiş, ayrıca üniversitelerden sayımın niteliğine ve yapılması gerekenlere ilişkin yazılı görüşleri sorulmuştur.

Kurulan komite ilgili tarafların ve üniversitelerin bildirmiş oldukları görüşleri değerlendirmiş ve gelen taleplerin sadece tarım sayımı ve tam sayım yöntemiyle yapılmasının mümkün olmadığı düşüncesiyle, daha önceki sayımlarda da derlenen ana verilerin örnekleme yöntemiyle toplanarak, diğer verilerin bir master plan çerçevesinde derlenmesi ve her yıl bir bölümünün tamamlanarak çalışmaların 1984 yılında sonlandırılması planlanmıştır.

1980 yılında yapılan genel tarım sayımı, Türkiye’deki arazi genişliği ne olursa olsun bitkisel ürün yetiştiren tüm işletmeler ile en az 2 büyükbaş ve 5 küçükbaş hayvanı olan tüm tarımsal işletmeleri kapsamıştır.

1980 genel tarım sayımında, 1963 ve 1970 sayımları ile hemen hemen aynı yöntemler kullanılarak veriler derlenmiş, ancak, sayım daha katılımcı bir yaklaşımla uygulanmıştır.

1991 sayımında AB ve FAO kriterleri benimsendi

Önceki genel tarım sayımlarından farklı olarak 1991 sayımında Birleşmiş Milletler Gıda Örgütü(FAO) ve Avrupa Birliği’nin istatistik kriterleri dikkate alınmıştır.

Çalışmalar, TÜİK tarafından oluşturulan “1991 Genel Tarım Sayım Komitesi” ile başlamıştır. Komite, ilgili kurum ve kuruluşların katılımı
ile 22.06.1990 tarihinde geniş katılımlı bir toplantı yaparak, sayımda izlenecek yol, derlenecek bilgiler ve konuya ilişkin diğer talepleri toplamıştır. Söz konusu toplantı sonuçları ve FAO’nun değerlendirmeleri de dikkate alınarak çalışmalar sürdürülmüş ve deneme anketleri uygulanmıştır.

1991 genel tarım sayımını, uygulamaları ve kullanılan yöntemler bakımından 1963, 1970 ve 1980 sayımları ile büyük ölçüde benzeşmekte olup, diğer sayımlardan farklılığını ise, muhtarların yerinde ziyaret yerine, il ve ilçe merkezlerine çağrılarak anketlerin burada doldurulmasının sağlanması (ikinci aşamada köy ziyaretleri yapılarak belirlenen sekiz işletmede anket uygulanmıştır), diğer sayımlarda da il düzeyinde toplanan verilerin bu kez il düzeyinde yayınlanması ve ilk sonuçların aynı yıl içerisinde yayınlanması oluşturmaktadır.

ÇKS için ilk adım 2001 sayımında atıldı

Türkiye son tarım sayımını 2001 yılında yaptı. Bu genel tarım sayımı ile tarımsal işletme listesi ile tüm tarımsal işletmelere ilişkin ayrıntılı bilgilerin toplanarak Çiftçi Kayıt Sistemi elde edilmesi ve ara yıllarda tarımsal işletmeler ile ilgili araştırmalara alt yapı oluşturulması hedeflendi. Cari tarım istatistikleri ile derlenemeyen tarımsal işletmelerin büyüklükleri, tipleri, arazi tasarruf şekli, arazi parça sayısı, kimyasal gübre ve zirai mücadele ilacı kullanımı, hane halkı kompozisyonu gibi bilgilerin derlenmesi amaçlanmıştır. Ancak sayımın amaçlarından birisi olan Çiftçi Kayıt Sistemi, daha sonra Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı bünyesinde oluşturulmuştur.

Özetle, Cumhuriyetin ilanından bu yana 7 kez tarım sayımı yapıldı. Son sayımın yapıldığı 2001’den bugüne 22 yıldır tarım sayımı yapılmadı. Tarım ve Orman Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu ile protokol imzalayarak yeni bir sayım için ilk adımı attı. Teknolojideki gelişmeler dikkate alındığında bu sayımın daha hızlı ve kolay yapılması bekleniyor. Önemli olan verilerin doğru ve net olarak ortaya konması. Son yıllarda Türkiye İstatistik Kurumu verilerine ne yazık ki güven azaldı. Bu güven bunalımında açıklanacak verilerin gerçekliği daha büyük önem kazanıyor. Gerçek veriler acıtıcı olsa da doğru tespit edilir ve açıklanırsa buna uygun tarım politikası uygulamak daha kolay olacaktır.