DENİZLİ’DE TARIM, TÜTÜN VE ÇİFTÇİNİN BEKLENTİLERİ

Bir süreden beri Türkiye İş Bankası’nın organizasyonu ile Anadolu’da çiftçilerle buluşuyoruz. Ülke genelinde 24 şubesini Tarım İhtisas Şubesi’ne dönüştüren İş Bankası, tarım, teknoloji ve finansmanı bir araya getirerek sorunlara çözüm üretmeye çalışıyor.

Geçen hafta bu amaçla Denizli’nin Tavas ilçesinde çiftçilerle buluştuk. Yoğun katılımın olduğu toplantı Tavas Ziraat Odası’nda yapıldı. Türkiye İş Bankası Denizli Tavas Şube Müdürü Cem Serhat Evin, Kobi ve İşletme Bankacılığı Satış Bölümü Denizli Tarım Müdür Yardımcısı Eser Varlı, Ticari Satış Bölge Müdür Yardımcıları Hikmet Yılmaz ve Ahmet Toprak, Tavas Ziraat Odası Başkanı Süleyman Tozlukoğlu, oda yöneticileri ve çok sayıda çiftçi katıldı. Çiftçiler soruları ve katkıları ile toplantıyı daha verimli kıldılar.

DENİZLİ İÇİN TARIMIN ÖNEMİ

Denizli daha çok sanayi ve özellikle tekstil kenti olarak bilinse de aslında tarım konusunda da çok önemli bir potansiyele sahip. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2022 yılı verilerine göre, Denizli’nin toplam tarımsal üretim alanı 3 milyon 687 bin dekar. Bunun 2,3 milyon dekarlık bölümünde tarla bitkileri ekiliyor. Meyvecilik alanı 956 bin dekarda yapılırken, sebze üretim alanı da 134 bin dekar. Miktar olarak ise tarla ürünleri üretimi 2,6 milyon ton, sebze üretimi 442 bin 836 ton, meyve üretimi de 852 bin 151 ton.

Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, 2022 yılında Denizli’de en çok üretilen ilk 5 ürüne baktığımızda Türkiye’nin neredeyse birçok yerinde olduğu gibi ilk sırada silajlık mısır var. Denizli’nin 2022 yılı silajlık mısır üretimi 904 bin 278 ton. İkinci sırada yer alan yonca (yeşilot) üretimi 436 bin 155 ton. Denizli için önemli bir ürün olan üzüm üretimi 3.sırada ve üretim miktarı 277 bin 66 ton. Elma üretimi ise 273 bin 798 ton. Beşinci sırada ise buğday var. Denizli’nin buğday üretimi2022 yılında 209 bin 164 ton oldu.

Denizli’nin büyükbaş hayvan varlığı 2022 verileri ile 274 bin 864 baş. Küçükbaş hayvan varlığı ise 740 bin 964 baş. Denizli tarımsal gayrisafi milli hasılada 17. sırada yer alıyor.

TÜTÜN ÜRETİMİNDE EGE’DE İLK, TÜRKİYE’DE 2. SIRADA

Türkiye’de üretimi giderek azalan tütünde Denizli, Türkiye genelinde ikinci sırada Ege’de ise ilk sırada yer alıyor. Türkiye’nin 80 bin ton civarındaki yaprak tütün üretiminin 17-18 bin tonluk kısmı Denizli’de üretiliyor. Tütün üreticisi sayısı 9 bin 500 olduğu ve 220 bin dekar alanda üretim yapıldığı tahmin ediliyor. Denizli’nin 13 ilçesinde tütün üretiliyor. Ancak üretimin yüzde 85’i Tavas, Kale, Acıpayam ve Beyağaç’ta gerçekleştiriliyor.

Denizli’de tütün üretimi ve yaşanan sorunlarla ilgili Tütün Eksperi Metin Güleşçi, “2023 Denizli Tütün Üretimi ve Piyasası” başlığıyla güncel ve kapsamlı bir makale yayınladı. Yukarıda verdiğim bilgiler de bu makaleden.

TIBBİ AROMATİK BİTKİLERDEN TÜTÜNE DÖNÜŞ VAR

Tütün Eksperi Metin Güleşçi “Önceki yıllarda tütün üretimine alternatif olarak kekik, lavanta ve adaçayı gibi ıtri ve tıbbi bitkilerin tütün üretim alanlarına girmesiyle her geçen yıl tütün üretici sayısı ve üretim alanlarında azalma olduğunu belirterek: “ Yabancı otlardan kaynaklanan “Pirolozidin Alkaloidi (PA)” nedeniyle,  birkaç yıldır kekiğin pazarlama ve satışında sorunlar yaşanmaktadır. Sorunlar çözülemezse kekik üreticisinin bir kısmı tütün üretimine geçebilecektir.” diyor.

TÜTÜNDE 8 ŞİRKET SÖZLEŞMELİ ÜRETİM YAPTIRIYOR

Sözleşmeli üretimin uygulandığı tütünde 8 şirketin üreticilere ekim yaptırdığını hatırlatan Güleşçi bu konuda şu bilgileri veriyor: “Tütün, 4733 sayılı Tütün Kanununa göre 2002 yılından bu yana yazılı sözleşme esasına göre üretilmektedir. 2023 yılında Denizli’de Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Daire Başkanlığından (TADB) “Tütün Ticareti Yetki Belgesi” olan 8 tütün şirketi sözleşme yapmıştır. Bu şirketler “TTL, Socotab, Alliance One, Sunel, Prestij, Özege, Oriental Link ve Royal Tobacco” olarak sıralanabilir. Tütün şirketleri üretim döneminde üreticilere avans ödemesi yapmakta ve üretimi takip etmektedir. Sözleşmelerin fiyat ve özel şartlar bölümü şirketler tarafından belirlenmektedir. 7 kalite değeri üzerinden yapılan sözleşmelerde, 1. kalite fiyatı kilogramı 115 TL olarak yer almaktadır. Geçen yıl Ege Bölgesi tütün üretimi 44 bin 500 ton olarak gerçekleşmiş, tütün şirketleri 2022 yılı alımlarında kilo başına 55 TL’lik fiyatın üzerine 15 TL prim ödemesi yaparak 70 TL’den alımları tamamlamıştı.”

EMEK YOĞUN AİLE ÇİFTÇİLİĞİ YAYGIN

Üretici başına 20 dekarın üzerinde bir alanda emek yoğun olarak tütün üretimi yapıldığını hatırlatan Metin Güleşçi makalesinde üretim ve kurutma ile ilgili son gelişmeleri şöyle özetliyor: “ En çok kırım döneminde işçiliğe ihtiyaç duyulmaktadır. Genellikle üretimin her aşaması aile emeği ile karşılanmakta, ihtiyaç durumunda ya yevmiyeci çalıştırılmakta ya da üreticilerin karşılıklı yardımlaşması ile kırım işleri sürdürülmektedir. Son yıllarda üretim maliyetlerinin düşürülmesi amacıyla tütünlerin ipe dizilmesi yerine, elekte ve filede kurutma yöntemleri yaygınlaşmıştır. Bölgemizde tütünlerin yaklaşık yüzde 85’lik kısmı elekte kurutulmaktadır. Bu yöntemle, kırım işçiliği maliyeti düşmektedir. Bu yıl kırım yevmiyeleri 700 TL’ye kadar çıkmıştır. Elekte kurutulan tütünlerin, el el kırımları yapılarak eleğe demet (tapa) şeklinde yerleştirilip kurutulması gerekmektedir. Uygulamada çoğunlukla bir veya iki seferde sıyrılarak kırımlarının yapıldığı, yaprak sap ve uçları hizalanıp eleklerde kurutulmaktadır. Gök, olgun ve geçik yaprakların aynı anda sıyrılarak kurutulması, tütün kimyası (nikotin, şeker, aromatik maddeler, organik asitler vb.) yönüyle istenmeyen ürünler ortaya çıkaracağından, tütünlerin ihracatı ve harmanlarda kullanımı konularında sıkıntı yaşatacağı aşikârdır. Bunun yanında tütünlerini el el kırıp, dizerek kurutan üreticilere fiyat farkı verilmelidir.”

TÜTÜNÜN EKONOMİYE KATKISI 2 MİLYAR LİRA

Denizli’de üretilen İzmir menşe yaprak tütünler şark tipi (oryantal) tütün olarak adlandırıldığını hatırlatan Güleşçi: “Bu tütünler aromatik ve kalite özellikleri yüksek tütün grubundadır. Ege Bölgesi’nde üretilen tütünlerin bir kısmı ülkemizdeki sigara sanayisinde kullanılmakta, geriye kalan kısmı ise ihraç edilmektedir.Toplam 17 bin ton tütün üretiminin olacağı, il ekonomisine 2023 yılında 2 milyar lira gelir sağlayacağı tahmin edilmektedir. Üreticiler, geçen yıl başlatılan prim uygulamasının devamını ve kilo başına en az 15-20 lira prim verilmesini beklemektedir. 2022 yılında tütünden 1 milyar TL gelir elde edilmişti.”

Denizli tarımıyla ilgili değerlendirmelerime cumartesi günü devam edeceğim.