TARIMA 2025 BÜTÇESİNDEN 135 MİLYAR LİRA DESTEK ÖDENECEK

Resmi Gazete’nin 30 Ekim 2024 tarihli mükerrer sayısında yayınlanan, 2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programına göre 2025 yılı bütçesinden tarıma toplam 135 milyar lira destekleme ödemesi yapılacak. Bu destek ödemesi büyük oranda 2024 yılında üretilen ürünleri kapsıyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan 2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programına göre, 2023 yılında 63 milyar 325 milyon lira, 2024 yılında 91 milyar 549 milyon lira olan tarımsal destekleme bütçesi 2025’te 135 milyar liraya çıkarılıyor. Tarımsal destekleme bütçesinde 2025 yılında en fazla artış alan bazlı destekler arasında yer alan gübre, sertifikalı tohum ve fidan kullanımı ile çay, hububat ve bakliyat için yapılan fark ödemesi desteklerinde olacak.

Alan bazlı destek ve hayvancılığın payı düşecek, fark ödemesi artacak

Tarımsal destekleme bütçesine genel olarak bakıldığında alan bazlı tarımsal destekleme ödemelerinin bütçedeki payı düşüyor. 2023 yılında yüzde 29,1 olan alan bazlı destek ödemelerinin bütçedeki payı 2024’te yüzde 25,9’a gerilerken 2025’te yüzde 24,1’e düşecek. Aynı dönemde hayvancılık desteklerinin payı önce yüzde 24,22’den yüzde 21,6’ya geriledi. 2025’te ise yüzde 20,1’e düşeceği öngörülüyor.

Fark ödemesi desteklerinin bütçedeki payı ise 2023 yılında sadece yüzde 12,7 iken bu pay 2024’te yüzde 27,2’ye, 2025’te ise yüzde 31,4’e çıkması öngörülüyor. Fark ödemesi desteğindeki artış buğday ve arpa için ödenen fark ödemesi(prim) artışından kaynaklanıyor.

Buğday ve arpa primi fark ödemesini artırdı

Alan bazlı destek ödemeleri kapsamında 2023 yılında 18 milyar 456 milyon lira olan toplam destek tutarı 2024’te 23 milyar 720 milyon liraya, 2025’te ise 32 milyar 521 milyon liraya ulaşması öngörülüyor. Fark ödemesi desteği aynı dönemde 2023 yılında 8 milyar 42 milyon lira iken 2024’te 24 milyar 896 milyon liraya ve 2025 yılında ise 42 milyar 327 milyon liraya ulaşması hedefleniyor. Fark ödemesi desteğindeki bu artışın temel nedeni 2023 yılı için buğdayda ton başına 1000 lira, arpada 500 lira alım primi ödenmesi. Bu prim (fark ödemesi) 2024 ürünü için buğdayda 1750 liraya, arpada ise 750 liraya çıkarıldı.

Çay primi yüzde 474 artırıldı

Fark ödemesi destekleri arasında oransal olarak en çok artış çay priminde oldu. 2023 yılında 379,5 milyon lira olan çay primi (fark ödemesi) 2024’te yüzde 14,6 artışla 435 milyon liraya yükseldi. 2025 bütçesinde ise yüzde 474,7 artışla 2,5 milyar liraya çıkarıldı.

Mazot desteği yüzde 25, gübre yüze 66,8 artacak

Tarımsal destekleme bütçesinin alan bazlı tarımsal destek ödemelerinin en önemli iki kalemini mazot ve gübre oluşturuyor. 2023 yılında toplamda 11 milyar 318 milyon lira olan mazot desteği yüzde 41,9 artışla 2024’te 16 milyar 57 milyon liraya çıkarıldı.2025 yılında yapılacak ödeme ise bu yıla göre yüzde 25 artışla 20 milyar 77 milyon lira olacak. Mazot desteğinin toplam destekleme bütçesindeki payı bu 3 yılda yüzde 17,9’dan yüzde 14,9’a geriledi.

Gübre desteği ise 2023’te 4 milyar 638 milyon lira iken 2024’te yüzde 7 artışla 4 milyar 965 milyon liraya çıkarıldı. 2025 bütçesinde öngörülen gübre desteği 8 milyar 281 milyon lira. 2024’e göre yüzde 66,8 artış var.

2026’da mazot ve gübre yerine “temel destek” olacak

Yukarıdaki destekler 2024 üretim yılına ait ve 2025 yılı bütçesinden ödenecek. Buna ilişkin “2024 Yılında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı” 24 Ağustos 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmıştı.

Bu kararın yayınlanmasından sadece 5 gün sonra bitkisel üretimde yeni destekleme modeline geçişi sağlayan “2025-2027 Yıllarında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı” ise 29 Ağustos 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlandı. Bu karar ile bitkisel üretimde katsayı uygulamasına geçildi. Mazot ve gübre desteği kararnamede yer almadı. Bakanlığın açıklamasına göre mazot ve gübre desteği “temel destek” adı altında verilecek. Dolayısıyla 2025 üretim yılı için dekara 244 lira olarak açıklanan temel destek ve diğer bitkisel üretim destekleri 2026 bütçesinden ödenecek.

Hayvancılıkta planlı üretimin ilk desteği 2025’te ödenecek

Hayvancılık desteklemeleri kapsamında yeni modele geçiş 26 Temmuz 2024 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “2024-2026 Yıllarında Yapılacak Hayvancılık Desteklemelerine İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı” ile başladı. Bu nedenle 2025 bütçesinden yapılacak hayvancılık destekleri planlı üretimin de ilk destekleri olacak. Bitkisel üretimde planlı üretim destek ödemesi 2026 yılı bütçesi ile başlayacak.

2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Program’ına göre 2023 yılında 15 milyar 305 milyon lira olan toplam hayvancılık destekleri yüzde 29 artışla 2024’te 19 milyar 739 milyon liraya çıktı. 2025 yılında ise yüzde 37,5 artışla 27 milyar 150 milyon liraya çıkması öngörülüyor. Tekrar hatırlatmakta yarar var, 2025 bütçesinden 2024 yılının destekleri ödenecek. Destekler miktar olarak artsa da hayvancılığın tarımsal destekleme bütçesinden aldığı pay 2023’te yüzde 24,2 seviyesinde iken 2025’te yüze 20,1’e düşecek.

TMO, 2025’te 2,5 milyon ton buğday, 1 milyon ton mısır alacak

Resmi Gazete’de yayınlanan “2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı” na göre, 2025 hedefleri kapsamında Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) 2,5 milyon ton buğday ve 1 milyon ton mısır alımı yapması TÜRKŞEKER’in 7,7 milyon ton şeker pancarı alımı yapması öngörülüyor.

ÇAYKUR, TÜRKŞEKER ve TMO’ya kaynak aktarımı arttı

Yıllık Program’da ÇAYKUR, TÜRKŞEKER ve TMO’ya aktarılan kaynaklardaki artışa dikkat çekilerek şu bilgilere yer verildi: “Yıl içerisinde çay satış fiyatlarının yükselmesi ÇAYKUR’un satış hasılatını olumlu etkilese de alım fiyatlarının satış fiyatlarının üzerinde artması sebebiyle kuruluşun finansman ihtiyacı artmıştır. TÜRKŞEKER’in satış miktarının programın altında kalması finansman durumunu olumsuz etkilemiştir. Yüksek stok ve finansman maliyetleri bu kuruluşlara yapılan sermaye transferlerinin artmasına sebep olmuştur. 2024 yılında TMO’nun stok maliyetinin artış göstermesi nedeniyle Kuruluşa bütçeden yapılan sermaye transferi bir önceki yıla göre yükselmiştir.”