Vadideki Zambak - Honore de Balzac

Balzac’ın en çok bilinen romanlarından biri olan vadedeki Zambak insanlık komedyası külliyatının içinde yer alan bir eserdir. Yazar bu külliyat ile dönemin Fransız şehir ve taşra hayatını detaylı bir şekilde okuyucuya yansıtmıştır. Vadideki Zambak da pastoral tanımlamalar ve detaylı tasvirler ile zengin bir romantizm sunar bize.

Roman kahramanımız Felix'in Natali'ye yazdığı bir mektup ile açılır. Felix çocukluğunda ve eğitim hayatı boyunca aile sevgisi görmemiş; adeta kedinin hasta yavrusunu terk etmesi gibi, ailesince kenara itilmiştir. Bu durumun sonucu olan sevgiye aç olma, takdiri ihtiyaç duyma halini roman boyunca hissediyoruz.

Felix'in kendisinden yaşça büyük olan Henriette’ye (Madam de Mortsauf) olan aşkı romanın ana konusudur. Aslında Henriette de Felix gibi aile sevgisinden uzak bir çocukluk geçirmiş ve çareyi erken yaşta evlenmekte bulmuştur. Muhtemel bu nedenle birbirleri ile çok sıcak bir ilişki kurabilmişlerdir.

Paris'teki siyasi kırışıklıklar sonucu ailesi tarafından eve çağırılan Felix burada rahatsızlığının tekrar etmesi nedeni ile bir yakının şatosunun bulunduğu Indre Vadisi'ne iyileşmeye gönderilir. Paris'te bir baloda tek sefer görüp aşık olduğu hayatının kadının bu vadide olduğunu anlayan Felix, ki nasıl anladı anlaşılamaz,  aynı bir uydu gibi Henriette’ye doğru çekilir.

Felix'in duyguları karşılıksız değildir ama evli ve iki çocuklu Henriette kocasına sadık bir kadın, çocuklarını seven bir anne olma kararındadır. Bu karmaşık duygular yumağı tarif edilirken Henrriet bir azize, sanki bir ermiş gibi lanse edilir.

Paris'te kralın sarayında önemli görevler alan Felix şehvet duygularına yenik düşerek Henriette’den uzak olduğu bu günlerde peşinde koşan bir İngiliz düşesine teslim olur. Bu noktada İngiliz ve Fransız kadınlarını karşılaştıran Balzac, İngiliz kadınlarını daha soğuk ve hesapçı olarak nitelendirirken Fransız kadınını daha üstün olan taraf seçer. Bu tanımlama muhtemelen Fransızların genelince kabul gören bir yargıdır. Günümüzde bile öyle olmadıkları halde İngilizler çoğunlukça soğuk bulunur. Paris'teki aşk macerası Henriette'nin kulağına gidince Henriette kendini ölüm döşeğinde bulur.

Indria Vadisindeki zambağının solması sonucunda macerası son bulan Felix’in,  yeni  gezegeni Natali’dir. Aslında roman Felix'in Natali'ye yazdığı ve tüm aşk maceralarını yeni aşkına anlattığı bir mektuptur. Cevabı mektubunda Natali Felix’e çok güzel bir ders verir aslında. Bu ders tüm genç erkekler için bugün bile geçerlidir bence. “Geçmiş aşk maceralarınızı yeni sevgilinize ballandıra ballandıra anlatmayınız.”

Yukarıda özetlediğimiz kitabı iki bölüm olarak düşünebiliriz. İlk bölümde dikkati toplayıp, dalıp gitmeden okumak biraz zor. Aynı mekanda, aynı kişiler etrafında bir sürü süslü cümle okumak insanı uykuya doğru sürüklüyor doğrusu. Felix'in Paris'e gitmesi ile başlayan ikinci bölüm ile konu daha takip edilebilir hale geliyor. Ama son sayfalara kadar konunun nasıl bağlanacağını anlamak mümkün olmuyor. Benim için bir nevi sürpriz sonlu bir kitap oldu.

Sonuçta bir aşk ve kır romanı gibi görülse de aile ve insan ilişkileri, gelenekler ve değer yargıları üzerine çok şeyler söylüyor kitap. Her ne kadar okurken zorlansam da kitabı bitirdiğimde onu sevdiğimi anladım.

Akılda kalanlar:

 Seçiminizi iyi yapmak zorunda bulunduğunuz bir dakikadasınız yaşamın. Kendi tarafınızı tutun.

 Acı sonsuzdur, sevincinse sınırları vardır.

 Susuz bir çeşme olmayın bir ruhunuz bir biçiminiz olsun.

İnsan madde ve ruhtan oluşmuştur hayvanlık onda sona erer; melek de onda başlar.

Yaşlıların tutkularını yatıştıran kır genç yüreklerin tutkularını kışkırtır.

Sonradan görme insanlar maymunlar gibidirler, bir maymunun becerikliliği vardır onlarda: Bakarsınız yukarılara tırmanıyorlar, tırmanma sırasındaki çevikliklerine hayran olursunuz, ama zirveye ulaştıkları zaman artık yalnız ayıp yerleri görünmeye başlar.

Daha azını isteseydi, belki daha çoğunu da elde ederdi, ama yazık ki hiç eğilmeyecek kadar üstündü.

Her acının öğrettiği bir şey vardır, onca acı çektiğim için bilgim derindir. 

Mutluluk mutlaktır karşılaştırmaya gelmez

Aşk yalnız güvenle yaşar.