KÖY MEYDANLARINDAKİ DİBEK TAŞLARI

DİBEK: Bulgur yapmakta kullanılan taş düzen. (Yukarıdinek Şarkikaraağaç -Isparta) 2. El tokmakları ile içinde keşkeklik buğday dövülen, çeşitli biçimlerde taş ya da ağaç araç. (Çarıksaray Şarkikaraağaç, Çaltı, Yeşilköy -Gelendost -Isparta; Terme -Samsun; Salman, Kuzköy Akkuş -Ordu; Emeğil-Pınarbaşı -Kayseri) [divek] : (Baykara Selim -Kars) 3. Haşhaş dövmekte kullanılan ağaç havan. (Güllüce-Gümüşhacıköy -Amasya) 4. Mutfakta bulunan içi su dolu oyuk taş. (Senirkent -Isparta) DİBEK: Taştan veya ağaçtan yapılmış, büyük havan.Çeşme önlerinde ki yalak ahır.Ağaç yayıkların içindeki uzun sopa gibi bir çok anlam ve isim alan dibeklerin büyük ve köy meydanlarında bulunanlarına da DİBEK TAŞI denir. Dibek taşları yerden 60-70 metre yüksekliği olan ortası çukur, genel olarak bizim yörede benim köyümde, keşkek yapımında kullanılan buğdayın, kabuğundan ayrıştırma işlemi için kullanılır. 50-60 santim uzunluğundaki kalın bir ağaca bilek kalınlığında yine yaklaşık bir metre veya 1.20 santim uzunluğunda bir sapı olunan ve TOKMAK adı verilen buğdayı dövme aletleri mevcuttu.Bu bazı yörelerde, bulgur konulduktan sonra, dikey olarak konulan ortasında sapı, yani bilek kalınlığında bir kol ile gezdirilen dibek taşları da vardır.İkisinde de amaç aynıdır.Bulgurun kabuğunu çıkarmak. Ben çocukluğumda gördüklerimi nakletmeye çalışacağım.Benim köyümde iki türlü düğün yapılırdı.Birisi Mevlitli, diğeri ÇALGILI.Çalgılı düğünlerde Düğünün salı gün ilanından sonra cuma sabahı köyün gençleri (deli kanlıları) düğün odununa gider, onlar SARIKAŞ mevkiinde davulla karşılanır, düğün evine getirilirdi. Keşkeklik buğday evden alınır, Bayrakçı eşliğindeki oyun ekibi, davul zurna eşliğinde köy meydanında ki dibek taşının bulunduğu yere gelirdi.Burada gençler bulguru dibeğe koyup dövmeye başlarlardı.Bu dövme işleminin kendine göre bir ritmi vardı.Tokmak bir dibeğin ortasındaki buğdaya, bir dibeğin kenarına vurulurdu. Tık, tık tık, diye çok hoş bir ritim ortaya çıkardı. Benim hatırladığım kadarı ile sadece düğünlerde değil bu dibekler keşkeklik yapmak isteyen köyün kadınlarınca da, gelinip istediği zaman diliminde dibek dövülürdü. O tokmakların vuruş ritmini hala duyarım. Yine hatırladığım kadarı ile köyümüz de iki dibek vardı.bir tanesi Kıran yaka da, diğeri Kasabalıların ŞALİ dayının evinin yanında ki meydan da idi.İki dibeğin de kullanıldığını biliyorum.San ki bana Han önü ile, Şeyh Hüseyin dayıların evinin önünde de vardı gibi geliyor. Kasabalıların meydandaki dibek taşı önceden taştan oyulmuş bir dibek ti. Sonradan bu dibek, kırıldı mı ne oldu bilmiyorum yerine çimentodan yapılmış bir dibek konuldu.O dibek Belediye olduktan sonra Çamyanı çeşmesinin üzerinde atıldı durdu. Günümüzde teknolojinin ilerlemesi ile birlikte, buğdayın kabuğundan ayrılması, daha zahmetsiz ve daha kısa sürede yapılabildiğinden, bu gün dibek taşlarına ihtiyaç kalmamıştır. Ancak o dibekler köy meydanlarında bulundukları yerlerde kalabilseydi gelecek nesil dibek taşlarını yerinde görmüş olacaktı.Ne yazık ki bu tür değerlere sahip çıkılmıyor. Çalgılı düğünler ile ilgili olarak, yine bir bilgi paylaşmak istiyorum. Bayraktar ve ekibi gençler, daha önceleri, yani bizim nesilden önce 1950 ve öncesinde bellerine PALA'lar takarlar oynarken bu palaları toprağa saplarlarmış. Düğün sahipleri de bu palaların saplarına kavun (dülek) bağlarmış.Pala kılıca benzeyen ancak dışa doğru değil içe eğik olan kılıca benzeyen aletlerdir.Ben de Dedelerimden kalma horasandan gelmiş olan, benzeri sadece Serinhisar İlçesi yatağan da bulunan 1000 yıllık bir pala mevcuttur.Köye ait bir müze olmadığından evimde duruyor. Efendim yine Anadolu'dan, köy yaşantısından kareler sunmaya çalıştık bu günkü yazımızda.Bir başka yazı da buluşunca kadar, dudağınızdan tebessüm, yüzünden gülücük eksik olmasın. Diğer Yazılar